کراه در معاملات یکی از موضوعات مهم در حقوق مدنی است که می‌تواند بر اعتبار قراردادها و توافقات مالی تأثیر مستقیم داشته باشد. در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم اکراه، انواع آن، آثار حقوقی، شرایط تحقق و تفاوت آن با اضطرار و اجبار می‌پردازیم.

تعریف اکراه در حقوق مدنی

طبق قانون مدنی ایران، اکراه عبارت است از تهدید یا فشاری که شخص را بدون رضایت واقعی به انجام معامله‌ای وادار می‌کند. این تهدید ممکن است نسبت به جان، مال یا آبرو شخص یا نزدیکان او باشد و به‌گونه‌ای باشد که عرفاً قابل تحمل نباشد.

ماده ۲۰۲ قانون مدنی بیان می‌کند که تهدید باید مؤثر باشد و با در نظر گرفتن شرایط سنی، جنسیت و وضعیت روانی فرد مورد قضاوت قرار گیرد.

انواع اکراه در معاملات

1. اکراه مادی

در این نوع اکراه، فشار جسمی و فیزیکی بر فرد وارد می‌شود و موجب سلب کامل اراده می‌گردد. در نتیجه، معامله باطل خواهد بود زیرا فاقد قصد و اراده واقعی است.

2. اکراه معنوی

اکراه معنوی به تهدیدهای روانی یا فشارهای روحی اشاره دارد، مانند تهدید به افشای اطلاعات یا ضرر حیثیتی. معاملات انجام‌شده تحت این شرایط، غیرنافذ هستند و فرد مکره می‌تواند پس از رفع اکراه، آن را تأیید یا رد کند.

شرایط تحقق اکراه در قراردادها

برای آنکه یک تهدید به عنوان اکراه شناخته شود، شرایط زیر باید وجود داشته باشد:

• تهدید مؤثر و واقعی باشد.

• نامشروع و برخلاف قانون باشد.

• فرد تهدیدشده توان دفع آن را نداشته باشد.

• تهدید نسبت به مسائلی مانند جان، مال یا آبرو باشد.

• تناسب تهدید با وضعیت روحی و شخصیتی مکره بررسی شود.

آثار حقوقی اکراه در قرارداد

اثر اصلی اکراه در قرارداد این است که رضایت طرف معامله مخدوش می‌شود. در نتیجه:

• اگر اکراه معنوی باشد، معامله غیرنافذ است و نیاز به تأیید دارد.

• اگر اکراه مادی باشد، معامله باطل است و هیچ اثر حقوقی ندارد.

• اکراه حتی اگر توسط شخص ثالث انجام شود، باز هم می‌تواند موجب غیرنافذ شدن قرارداد گردد.

تفاوت اکراه، اجبار و اضطرار

• اکراه: تهدیدی است که اراده را ضعیف ولی قصد را حفظ می‌کند.

• اجبار: منجر به حذف کامل قصد و اراده می‌شود.

• اضطرار: فرد از روی ناچاری معامله می‌کند ولی رضایت دارد، بنابراین معامله صحیح است.

اثبات اکراه چگونه است؟

اثبات اکراه بر عهده فردی است که ادعای آن را دارد. این کار معمولاً از طریق:

• شهادت شهود

• مستندات کتبی

• پیامک یا مکاتبات

• قرائن و شواهد روانی و محیطی

انجام می‌شود.

جمع‌بندی نهایی

مشاوره حقوقی درباره اکراه در معاملات

اگر درگیر پرونده‌ای هستید که موضوع اکراه در قرارداد یا معامله در آن مطرح است، یا اگر نیاز به وکیل متخصص در مشهد برای مشاوره حقوقی دارید، با تیم حقوقی ما تماس بگیرید. ما در تمام مراحل کنار شما هستیم تا از حقوق قانونی‌تان دفاع کنیم.
تلفن:09156952022